واریس چیست؟ انواع واریس ، علائم، خطرات

واریس ، که به واریکوز (varicose) نیز شناخته می‌شوند، زمانی رخ می‌دهند که رگ‌هایتان بزرگ، و منبسط شده و پر از خون می‌شوند. رگ‌های واریسی معمولا متورم و برجسته و دارای رنگ بنفش یا قرمز هستند و اغلب دردناک نیز می‌باشند. این وضعیت، به ویژه در زنان بسیار شایع است. حدود 25 درصد از همه بزرگسالان دارای وریدهای واریسی هستند. در بیشتر موارد، رگ‌های واریسی در پایین پاها ظاهر می‌شوند.

واریس از ریشه یونانی ” واریکس ” به معنی پیچدار گرفته شده است. سیاهرگ های واریسی، سیاهرگ های پیچداری هستند که در نزدیک سطح پوست تشکیل می شوند. احتمال واریسی شدن در همه سیاهرگ ها وجود دارد اما بیشترین مکان ابتلا اندام های پایینی و پاها هستند.

واریس چیست؟

واریس، یکی از شایع ترین مشکلات در اشخاصی که مجبورند بنا به مقتضیات شغلی خود به مدت طولانی ایستاده کار کنند، با آن مواجه شده یا می شوند. سیاهرگ های واریسی، در نتیجه اختلال عملکرد دریچه های موجود در سیاهرگ ها ایجاد می شوند. در حالت طبیعی، این دریچه ها از بازگشت خون در مسیر عکس ( به سمت پایین ) جلوگیری می کنند.

وقتی دریچه ها ضعیف شده و دیگر قادر به بسته شدن طبیعی نباشند ، حوضچه هایی از خون در سیاهرگ ها ایجاد می شوند. در نتیجه سیاهرگ ها متسع و واریسی میشوند.

سیاهرگ های عنکبوتی، نوع خفیفی از سیاهرگ های واریسی هستند. آنها کوچکتر و به سطح پوست نزدیکترند و شبیه شبکه عنکبوت به نظر می رسند. اینها چندان خطری ندارند، اما ممکن است از نظر بالینی نگران کننده باشند.

واریس معمولاً در پایین ساق پا، پشت زانو و قوزک رخ می دهد و باعث بد منظرگی و درد شدید شده و حتی در مواردی اجازه ی رسیدن مواد مغذی به پوست و ماهیچه ها را نمی دهد و ممکن است باعث ایجاد زخم شود.

وزن زیاد، ایستادن دراز مدت، رانندگی و نشستن طولانی، لباس های تنگ و در مواردی نارسایی گوارشی و یبوست باعث ایجاد فشار و اختلال در فرم سیاهرگ ها و عدم خونرسانی می شود. برای درمان واریس عموماً از جوراب مخصوص واریس استفاده می شود. نشستن در حالتی که پا پایین تر از سطح قلب قرار نگیرد در بهبود و درمان این عارضه بسیار مؤثر است.

واریس بیشتر در محدوده ساق پا رخ میدهد اگر شما هم مبتلا به واریس هستید و به ورزش کردن علاقه دارید، حتماً تا به حال از خودتان پرسیده اید چه ورزشی برای شما مفید است و از شدت دردتان می کاهد؟

حقیقت این است که حتی ورزشکاران حرفه ای نیز ممکن است به واریس و نارسایی رگ ها دچارشوند. بعضی از حرکات ورزشی خطر ابتلا به واریس و دیگر ناهنجاری های مربوط به رگ ها را افزایش می دهد.

دلایل واریس

واریس زمانی رخ می‌دهد که رگ‌ها به درستی کار نکنند. رگ‌ها دارای دریچه‌های یک طرفه هستند که مانع از برگشتن خون به سمت عقب می‌شود. هنگامی که این دریچه‌ها به درستی کار نکنند، خون به جای رفتن به سمت قلبتان شروع به تجمع در رگ‌ها می کند. سپس رگ‌ها بزرگ می‌شوند. رگ‌های واریسی اغلب روی پاها تاثیر می‌گذارند. یعنی رگ‌هایی که از قلب شما دورتر هستند، گرانش باعث می‌شود که بالا رفتن جریان خون سخت‌تر باشد.

نارسایی مزمن عروقی ممکن است ارثی باشد که شما کنترلی روی آن ندارید. همچنین می‌تواند به دلیل عواملی مانند ایستادن روی پا به صورت طولانی مدت، داشتن شغل پشت میزی که در آن شما تمام روز را نشسته اید ، چاقی و یا بارداری باشد که بر روی رگ‌ها فشار می‌آورد.

اگر شغلی دارید که در آن برای مدت‌های طولانی به صورت ایستاده‌اید، در محل کار جاذبه خون را به سمت پاها کشیده و سبب می‌شود رگ‌ها گشاد شوند و دریچه‌ها در طول زمان تضعیف گردند. اگر تمام روز را در محل کار خود نشسته‌اید، نیز ممکن است دچار رگهای واریسی قابل مشاهده شوید، زیرا کمبود حرکت عضلانی وجود دارد. ماهیچه‌های پا کمک می‌کنند که رگ‌ها خون را به طرف قلب بازگردانند.

نکته: شایعه‌ای که می‌گوید انداختن پاها روی هم می‌تواند موجب رگ‌های عنکبوتی شود، درست نیست، بنابراین کار خود را بکنید و اگر دوست دارید پاها را روی هم بیاندازید، فقط مطمئن شوید که در طول روز از روی صندلی خود بلند شوید و قدم بزنید تا پمپاژ خون اتفاق بیفتد.

اضافه وزن نیز می‌تواند بر رگ‌ها فشار وارد کند. در صورت وجود چاقی، چربی داخل حفره شکمی بین اندام‌های شما وجود دارد که چربی احشایی نامیده می‌شود. وقتی چربی احشایی شما افزایش می‌یابد، فشار داخل شکم شما افزایش می‌یابد. همانطور که خون در تلاش است تا از پاها و با عبور شکم به قلب برگردد، به انسدادی رسیده که قرار نیست آنجا باشد. این افزایش فشار، رگ‌ها را منبسط میکند، که تمام مسیر عبوری از پل رگ‌های پایین و تمام مسیر تا رگ‌های پوست را گشاد می‌کند. وضعیت مشابهی در دوران بارداری اتفاق می‌افتد، یعنی زمانی که فشار اضافه شده در شکم به رگ‌ها فشار وارد می‌کند.

هورمون‌ها نیز موثر هستند. هنگامی که زنان در معرض استروژن و یا پروژسترون بیش از حد قرار می‌گیرند، آنچه که اتفاق می‌افتد این است که بافت نرم شما را کمی انعطاف پذیر‌تر کند. همان فرايند را تصور مي کنيم، که بر رگ‌ها اثر مي گذارد و باعث مي‌شود که آن‌ها در حال گسترش و کشش قرار گیرند. بعد از بارداری، رگ‌ها عمدتا بسته می‌شوند و همه چیز به حالت عادی باز می‌گردد. اگر از راه‌های پیشگیری از بارداری هورمونی استفاده می‌کنید، این تضعیف عروق می‌تواند رخ دهد.

علائم واریس

علائم ابتدایی واریس پا، رگ‌های بسیار قابل مشاهده و بدشکل معمولا روی پاها می‌باشد. ممکن است درد، ورم، سنگینی و احساس ناراحتی در بالا یا در اطراف رگ‌های بزرگ شده داشته باشید. در برخی موارد، نیز ممکن است تورم و تغییر رنگ ایجاد شود. در موارد شدید، رگ‌ها به طور قابل توجهی خونریزی می‌کنند و زخم‌ واریسی می‌توانند شکل بگیرند.

در اکثر موارد , دردی وجود ندارد , اما علایم و نشانه‌های واریس وریدی ممکن است شامل موارد زیر باشد :

• رگ‌ها درهم‌پیچیده , متورم و برجسته هستند .
• سیاهرگ‌های آبی یا تیره دیده میشوند.

برخی از بیماران نیز ممکن است علایم زیر را تجربه کنند :

• درد در ناحیه پاها
• در پاها احساس سنگینی کرده، به خصوص بعد از ورزش و یا در شب
• آسیب جزئی به منطقه آسیب‌دیده ممکن است منجر به خونریزی بیشتر از وضعیت عادی شود
• چربی زیر پوست درست بالای قوزک پا می‌تواند سخت شود و منجر به کاهش پوست می‌شود .
• مچ پا بادکرده
• گشادشدگی مویرگ‌ها در پای آسیب‌دیده ( veins )
• ممکن است یک تغییر رنگ پوست ظریف در نزدیکی رگ‌های واریس به وجود بیاید و درخشش پوست کاهش یابد، معمولا ً این تغییر رنگ به سمت قهوه‌ای یا آبی است .
• اگزما وریدی ( درماتیت ) – پوست در این ناحیه متاثر ، قرمز ، خشک و خارش زا میشود .
• زمانی که ناگهان از خواب بیدار می‌شوند ، بعضی از افراد دچار گرفتگی عضلات پا می‌شوند .
• درصد بالایی از افراد مبتلا به واریس ، پاهای بی‌قرار دارند .
• آتروفی سفید رنگ و روشنی شبیه زخم بر روی قوزک پا ظاهر می‌شود

انواع واریس

انواع مختلفی از واریس وجود دارد، مانند:

رگ‌های واریسی خرطومی:

این رگ‌ها نزدیک به سطح پوست و ضخیم و چاق هستند. اغلب طول بلندی دارند و ناخوشایند به نظر می‌رسند.

رگ‌های واریسی رتیکولر:

این رگ‌ها قرمز هستند و گاهی اوقات در یک شبکه نزدیک به هم قرار گرفته‌اند.

واریسهای بزرگتر ساپنوز

رگهای اندام تحتانی از رگهای عمیق و رگهای سطحی تشکیل شده و بیشتر جریان خون در پاها از طریق رگهای عمیق به قلب باز می گردد. ورید واریس در رگهای سطحی تشکیل شده است که حدود 10٪ از جریان خون در پاها را پوشش می دهد. در میان وریدهای سطحی در پاها، رگهای بزرگتر بیشترین واریس را تشکیل می دهد. رگ زخم صافنوس ورید سطحی است که از داخل مچ پا بالا می رود و در ناحیه مایع به رگ فمور متصل می شود. واریس که در مجرای اصلی  و شاخه های اصلی صافنوس تشکیل شده رگ های بزرگ صافنوس نامیده میشوند. ناحیه شیوع این واریس پایین پا ، داخل ران ، خارج از اندام تحتانی و پشت ران است.

رگهای واریسی کوچکتر سافنوس

ورید های واریسی کوچک سافنوس اغلب در کنار ورید واریس بزرگتر وجود دارند. رگه کوچکترسافنوس از خارج تاندون آشیل بیرون می آید و در قسمت پشت زانو به رگ عمیق متصل است. ناحیه ابتلا به واریس کوچک سافنوس در قسمت پشت مچ پا یا زانوها میباشد.

واریس شاخه ای

این ورید سگمنتال بزرگ شده است که از رگ اصلی صافنوس منتج می شود. عمدتاً در زیر زانوها دیده می شود و گاهی اوقات یک رگ واریس به تنهایی بروز میکند. از ویژگی های آن کمی باریک تر بودن آن نسبت به واریس صافنوس است.

واریس ناحیه تناسلی

این واریس به دلیل خونی که از ورید اطراف تخمدان و رحم جریان دارد ،بروز میکند. بر این اساس ، با افزایش جریان خون در تخمدان و رحم در دوره قاعدگی ، این وضعیت بدتر می شود. هنگامی که رگهای خونی خون آلوده به طور مورب از کشاله ران در قسمت تحتانی استخوان ران رانده می شود و در اندام تحتانی گسترش می یابد ، واریس ناحیه تناسلی به وجود میاید

واریس عنکبوتی

رگهای واریس نوع عنکبوتی، رگهای زیر پوستی ریز متورم به قطر 2-3 میلی متر به قطر است که به صورت شاخه ایدر سطح پا پخش می شود. رگ واریس از نوع شبکه ای رگهای مویرگی گشاد شده ای است که قطری کمتر از قطر 1 میلی متر داشته  و دقیقاً در زیر پوست به وجود میآید . رگ های واریسی از نوع عنکبوتی مانند واریسهای صافنوس پررنگ نیستند.

عوارض و خطرات بی توجهی به واریس

به طور کلی، رگ‌های واریسی عامل اصلی نگرانی نیستند، اما هنگامی که درمان نشده باقی بمانند، به بسیاری از عوارض دیگر منجر می‌شوند. در موارد پیشرفته، اختلال پوست موجب خونریزی رگ واریسی می‌شود و واریکوسیتی‌های بزرگ باعث ایجاد لخته‌های خون می‌شوند، که این عارضه التهاب ورید یا ترومبوفلبیت سطحی نامیده می‌شود. بسیاری از مشکلات رگ‌ها، مربوط به وریدهای واریسی مانند تلانژکتازی، رگ‌های عنکبوتی و واریکوسل است. عوارض و خطرات بی توجهی به درمان واریس، درد، تغییر رنگ پوست، تورم پا، پوست و بافت زیر پوستی سفت شده (لیپودرماتوسلرز) و اگزما می‌باشد.

ترومبوفلبیت سطحی

رگ‌های واریسی معمولا در پاها ایجاد می‌شوند و بر روی رگ‌های نزدیک به سطح پوست تاثیر می‌گذارند، اما رگ‌های واریسی می‌توانند در قسمت‌های دیگر بدن نیز تشکیل شوند. هنگامی که رگ‌ها بیرون زده یا پیچ در پیچ شدند همانگونه که فرد مبتلا به رگ‌های واریسی دچار این عارضه می‌شود، جریان خون از طریق این رگ‌ها می‌تواند کند یا آهسته شود. این عارضه می‌تواند منجر به لخته‌های خون سطحی شود، که با عنوان ترومبوفلبیت سطحی، فلبیت یا ترومبوز سیاهرگی سطحی نیز شناخته می‌شود. لخته‌های سطحی که ممکن است با وریدهای واریسی رخ دهند، می‌توانند باعث تورم پا، قرمزی، درد و حساسیت در اندام آسیب دیده و یا اطراف ورید آسیب دیده شوند.

ترومبوز وریدی عمقی

• این عارضه یک نوع ترومبوآمبولی وریدی است، برای مثال، انسداد در ورید به علت لخته شدن خون. بر خلاف رگ‌های واریسی، ترومبوز سیاهرگی عمقی شامل رگ‌های عمیقی است که در بین عضلات احاطه شده است، و مانند نوع ترومبوز سیاهرگی سطحی ‌با چشم در زیر پوست قابل مشاهده نیستند.
•  معمولا اینگونه شناخته شده است که ورید واریس باعث به وجود آمدن ترومبوفیلیت می‌شود و دلایل احتمالی در زیر آورده شده است. ترومبوفیلیت می‌تواند به علت احتمال تکه تکه شدن لخته خون از محل اصلی و قرار گرفتن در قسمت‌های دیگر، به طور بالقوه عاملی تهدید کننده‌ای برای زندگی باشد، برای مثال رگ‌های خونی در ریه‌ها، باعث ایجاد یک عارضه‌ی خطرناک به نام آمبولی ریوی می‌شوند. یکی از رایج‌ترین نقاط قرار گیری ترومبوفیلیت در پاها می‌باشد. اگر ترومبوفیلیت در زیر زانو قرار داشته باشد، یعنی قسمت دیستال پا، احتمال شیوع آمبولی ریوی 5٪ خواهد بود. از سوی دیگر، اگر در بالای زانو واقع شود، یعنی قسمت پروگسیمال، احتمال وقوع چنین خطری 50٪ خواهد بود.

زخم پا

زخم پا واریسی یک زخم طولانی مدت (مزمن) است که بهبود یافتن آن بیش‌تر از 4 تا 6 هفته به طول می‌انجامد. این زخم‌ها معمولا در داخل پاها، فقط بالای مچ پا ایجاد می‌شوند. عارضه‌ی اصلی زخم‌های پای وریدی عفونت است. عفونت زخم می‌تواند روند بهبودی را مختل کند. باکتری‌ تقریبا تمام رخم‌های پا را در بر می‌گیرند، اما به آنتی بیوتیک‌های سیستمیک مورد نیازی نیست مگر اینکه علائم بالینی عفونت وجود داشته باشد. نشانه‌هایی از زخم وریدی که ممکن است نیاز به درمان با آنتی بیوتیک‌ها داشته باشد عبارتند از:

•  قرمزی و تورم پوست اطراف زخم
•  افزایش گرما
•  افزایش درد
•  افزایش اندازه زخم
•  افزایش ترشح چرکی از زخم
•  تب

اگزما

اگزمای واریس ، که با عنوان اگزمای وریدی، کششی و یا ایستایی نیز شناخته می‌شود، یک عارضه‌ی بلند مدت پوستی است که پایین ساق پاها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این عارضه در افراد مبتلا به وریدهای واریسی رایج است. اگزمای واریس معمولا یک مشکل طولانی مدت است. با این حال، درمان‌هایی برای تحت کنترل قرار دادن این عارضه در دسترس هستند. مانند تمام انواع اگزما، پوست آسیب دیده دچار علائم زیر می‌شود:

•  خارش‌دار
•  قرمز و تورم
•  خشک و پوسته پوسته
•  زبر یا خشن

ممکن است در دوره‌ای از زمان این علائم بهبود یابند و در دوره‌ی دیگری شدیدتر شوند. پاهای شما ممکن است به خصوص در پایان روز یا بعد از مدت طولانی ایستادن متورم شوند. رگ‌های واریس (رگ‌های متورم و بزرگ) اغلب در پاها قابل مشاهده است.
بعضی از افراد علائم دیگری نیز دارند، از جمله:

•  تغییر رنگ قهوه‌ای پوست
•  پوست قرمز، حساس و تنگ که می‌تواند در نهایت سفت شود. (لیپودرماتوسلرز)
•  زخم‌های کوچک و سفید (آتروفی بلانچ)
•  درد
•  تاثیر اگزما بر سایر قسمت‌های بدن

زخم‌های پای درمان نشده می‌توانند گسترش یابند. این‌ها زخم‌های طولانی مدتی هستند که در جایی که پوست آسیب دیده است تشکیل می‌شوند.

تشخیص

سونوگرافی می‌تواند در تشخیص وجود رگ‌های معیوب کمک کننده باشد. سونوگرافی داپلر (دستگاهی که می‌تواند جریان خون را شناسایی و اندازه گیری کند) نیز می‌تواند اطلاعات اضافی مانند کیفیت و جریان عبوری از طریق دریچه‌های رگ‌های عمیق‌تر فراهم کند. این اطلاعات مخصوصا در صورت نیاز به جراحی یا سایر روش‌هاف ضروری می‌باشد.

بسته به محل، ممکن است به منظور ارزیابی بیشتر رگ‌های شما یک ونوگرام انجام شود. در طول این آزمایش، پزشکتان یک رنگ مخصوص به پاها تزریق می‌کند و عکس اشعه ایکس از ناحیه می‌گیرد. رنگ بر روی اشعه ایکس ظاهر می‌شود و به پزشک‌ امکان دید بهتر از چگونگی جریان خون را ارائه می‌دهد. آزمایشاتی مانند اولتراسوند و یا ونوگرام کمک می‌کنند تا اطمینان حاصل شود که اختلال دیگری مانند لخته شدن خون یا انسداد باعث درد و تورم در پاها نشده است.

بارداری و رگ‌های واریسی

زنان در دوران بارداری بیشتر از هر موقع مستعد ابتلا به واریس پا هستند که واریس بارداری نامیده میشود . زنان باردار خون بیشتری در بدنشان دارند؛ این مسئله فشار اضافی بر روی سیستم گردش خون ایجاد می‌کند.

علاوه بر این، تغییرات در سطوح هورمون می‌تواند منجر به استراحت دیواره رگ‌های خونی شود. هر دو این عوامل، خطر ابتلا به واریس را افزایش می‌دهند. همانطور که رحم رشد می‌کند، فشار بیشتری روی رگ‌های ناحیه لگن مادر ایجاد می‌شود. در اکثر موارد، واریس پس از دوران بارداری از بین می‌رود؛ این در همه موارد صادق نیست، و گاهی اوقات، حتی اگر رگ‌های واریسی بهبود یابند، ممکن است برخی از آنها قابل مشاهده باقی بمانند.

مرتبط: تصاویر واریس، علت واریس در جوانی، انواع واریس ، واریس چیست؟